DỰ PHÒNG LÂY TRUYỀN HIV TỪ MẸ SANG CON

HIV/AIDS là bệnh truyền nhiễm nguy hiểm dẫn đến chết người, chưa có thuốc điều trị đặc hiệu cũng như đến nay chưa có vắc xin phòng bệnh. Đối với phụ nữ mang thai nhiễm HIV thì điều quan trọng nhất vẫn là làm sao để tránh lây nhiễm HIV từ mẹ sang con. Điều này tuy rất khó nhưng không phải là không có khả năng.

Lây truyền HIV từ mẹ sang con là gì?

Lây truyền HIV từ mẹ sang con là con đường lây truyền có thể từ lúc thai nhi còn trong bụng, trong lúc sinh nở hay quá trình mẹ cho con bú. Nếu thai phụ là người nhiễm HIV thì có thể điều trị với sự kết hợp của các loại thuốc chống HIV, giúp cải thiện sức khỏe của bản thân và làm tránh lây nhiễm HIV từ mẹ sang con trước, trong hoặc sau khi sinh, thời gian điều trị càng sớm thì hiệu quả càng cao. Việc sử dụng thuốc điều trị HIV và các chiến lược khác đã giúp giảm tỷ lệ lây truyền HIV từ mẹ sang con xuống 1%.

Dự phòng lây truyền HIV từ mẹ sang con bằng cách nào?

Theo số liệu báo cáo thống kê từ năm 2020 đến năm 2023, cả tỉnh Phú Yên có 33.292 lượt phụ nữ mang thai được xét nghiệm HIV, trong đó phát hiện 09 trường hợp PNMT nhiễm HIV. Số trẻ đẻ sống từ mẹ nhiễm HIV là 10 trẻ: trong đó 09 trẻ có kết quả xét nghiệm HIV âm tính, 01 trẻ có kết quả xét nghiệm HIV dương tính (được sinh ra từ mẹ nhiễm HIV nhưng chưa điều trị ARV lúc mang thai).

Do đó, phụ nữ mang thai nhiễm HIV nên dùng thuốc điều trị HIV để giảm nguy cơ lây truyền HIV cho trẻ sơ sinh. Khi bắt đầu điều trị sớm, thuốc điều trị HIV có thể hiệu quả hơn trong việc ngăn ngừa lây truyền HIV từ mẹ sang con. Phụ nữ nhiễm HIV đang trong giai đoạn muốn mang thai nên bắt đầu dùng thuốc điều trị HIV trước khi mang thai để ngăn ngừa lây truyền HIV từ mẹ sang con. Phụ nữ mang thai nhiễm HIV nên dùng thuốc điều trị HIV trong suốt quá trình mang thai và sinh nở để ngăn ngừa lây truyền HIV từ mẹ sang con. Thuốc điều trị HIV cũng bảo vệ sức khỏe của người phụ nữ nhiễm HIV.

Thuốc điều trị HIV, khi được dùng theo chỉ định, sẽ ngăn chặn vi rút HIV nhân lên trong cơ thể (được gọi là Tải lượng vi rút). Tải lượng vi rút không phát hiện là khi nồng độ vi rút HIV trong máu quá thấp để có thể phát hiện được bằng xét nghiệm tải lượng vi rút. Nguy cơ lây truyền HIV từ mẹ sang con trong quá trình mang thai và sinh nở là thấp nhất khi người phụ nữ nhiễm HIV có tải lượng vi rút dưới ngưỡng phát hiện. Duy trì tải lượng vi rút HIV dưới ngưỡng phát hiện cũng giúp cho người mẹ tương lai khỏe mạnh.

Đối với những phụ nữ mang thai nhiễm HIV có tải lượng vi rút cao (hơn 1000 bản sao/mL) hoặc tải lượng vi rút không xác định được gần thời điểm sinh thì thường được chỉ định phẫu thuật mổ lấy thai để giảm nguy cơ lây truyền HIV từ mẹ sang con.

Điều trị ARV dự phòng cho trẻ ngay sau sinh càng sớm càng tốt và trước 72 giờ kể từ khi sinh. Nếu phát hiện mẹ nhiễm HIV sau khi sinh 72 giờ:

1) Cho trẻ uống thuốc dự phòng ngay nếu trẻ bú mẹ;

2) Không cho trẻ uống ARV nếu không bú mẹ.

Nếu kết quả xét nghiệm HIV của mẹ có phản ứng tại thời điểm chuyển dạ hoặc sau sinh thì tư vấn và điều trị dự phòng ARV cho trẻ. Nếu sau đó kết quả xét nghiệm khẳng định mẹ có HIV âm tính thì ngừng điều trị dự phòng cho trẻ.

Các kết quả nghiên cứu đã chứng minh trong nguồn sữa của người mẹ bị nhiễm HIV cũng có chứa virus HIV, chính vì thế bé cũng có khả năng bị lây nhiễm HIV từ mẹ trong giai đoạn bú mớm. Tuy nhiên, nếu mẹ tuân thủ tuyệt đối các hướng dẫn về việc cho con bú an toàn hoặc có điều kiện để mua sữa công thức cho trẻ bú thì sẽ tránh lây nhiễm HIV từ mẹ sang con hiệu quả, đây cũng là một trong những biện pháp dự phòng được đặt ra trong trường hợp mẹ bị nhiễm HIV.

Trường hợp mẹ không đủ điều kiện để nuôi con bằng sữa công thức thì vẫn có thể cho bé bú mẹ nhưng phải tuân thủ điều trị đầy đủ và cho bé bú hoàn toàn bằng sữa mẹ trong ít nhất là 6 tháng đầu đời, tuyệt đối không cho bé ăn bất kỳ loại thức ăn nào khác cùng với sữa mẹ trong thời gian này. Đồng thời bé cũng phải điều trị ARV dự phòng lây truyền HIV từ mẹ sang con.

Với việc tuân thủ điều trị thuốc HIV đều đặn theo lịch trình và đạt được tải lượng vi rút dưới ngưỡng phát hiện thì tỷ lệ lây truyền HIV từ mẹ sang con trong thời kỳ mang thai và trong suốt quá trình cho con bú là thấp dưới 1%, nhưng không phải bằng không. Vì vậy, các phụ nữ mang thai nhiễm HIV nên nghe chỉ định từ bác sĩ điều trị cân nhắc giữa việc chọn sữa công thức và sữa mẹ.

Nếu thai phụ dương tính với virus HIV được điều trị đúng phác đồ trong thời kỳ mang thai và lúc chuyển dạ và đứa trẻ sinh ra được dùng thuốc điều trị virus HIV trong khoảng 6 tuần đầu sau sinh thì sẽ tránh lây nhiễm HIV từ mẹ sang con đến mức thấp nhất.

Ngoài ra, một số yếu tố có thể giúp tăng hiệu quả của các biện pháp dự phòng lây truyền HIV từ mẹ sang con là làm xét nghiệm để chẩn đoán nhiễm virus HIV trước hoặc trong thời gian mang thai càng sớm càng tốt.

Nếu đã áp dụng tuyệt đối các biện pháp dự phòng lây truyền HIV từ mẹ sang con mà vẫn muốn có kết quả chắc chắn xem trẻ có bị nhiễm HIV hay không thì có thể tiến hành các xét nghiệm cho bé ngay sau khi sinh và trong khoảng 4 đến 6 tuần sau đó. Kết quả xét nghiệm là âm tính thì vẫn cần phải tiến hành xét nghiệm lại cho trẻ sau 18 tháng và sau khi kết thúc giai đoạn cho bú để kiểm tra xem trẻ có bị lây truyền trong thời gian cho bú hay không. Nếu kết quả là dương tính thì trẻ cần phải được điều trị ngay lập tức.

Không có điều gì là không thể xảy ra, mẹ bị nhiễm HIV cũng có thể sinh ra một đứa con hoàn toàn khỏe mạnh nếu như tuân thủ mọi biện pháp nhằm tránh lây nhiễm HIV từ mẹ sang con theo hướng dẫn của bác sĩ./.

(Thu Huyền)